Stoppen met roken? Dankzij een tabakoloog sta je er niet alleen voor.

Als het gaat over gezondheid en preventie, kan stoppen met roken niet ontbreken. Uit cijfers van Sciensano blijkt dat in 2018 zo’n 16% van de Belgen, oftewel 1 op 6 personen, rookte. Gelukkig is dat een dalende trend ten opzichte van voorgaande jaren, maar toch blijft het een aanzienlijk percentage.

Amaryllis, het gezicht van onze preventie- en gezondheidstips, sprak daarom met een tabakoloog. Wat doet die juist? En hoe kan je blijvend stoppen met roken? Je ontdekt het in het interview hieronder.

Beluister deze video-podcast ook via Spotify.

Een overzicht van de onderwerpen:

Dag Catherine, welkom. Een tabakologe… Wat een moeilijk woord! (lacht) Wat doe je eigenlijk precies?

‘Tabakoloog’ is inderdaad een raar woord (lacht).

Eigenlijk kan je het vertalen als ‘rookstopcoach’. Wij helpen mensen om te stoppen met roken, want een verslaving aan roken is veel meer dan alleen maar de lichamelijke afhankelijkheid. Afhankelijk zijn van nicotine kan je bestrijden met pillen of nicotine-vervangmiddelen, maar daarnaast heb je ook een mentale afhankelijkheid, waarbij roken een gewoonte is geworden.

Als derde en laatste laag heb je dan nog de gevoelens die erbij komen. Dat kunnen zowel slechte gevoelens zijn: stress, slecht nieuws verwerken, lastig zijn …  als leuke, plezante gevoelens. Rokers associëren roken graag met gezelligheid. Een me-time-momentje, even buiten zijn, even met rust gelaten worden.

Op die drie aspecten gaan wij dus allemaal coachen. En zo mensen helpen om hun gedrag te veranderen.

Je kunt het een beetje vergelijken met emo-eten als je je niet goed voelt. Alleen grijp je in dit geval dan naar een sigaret?

Klopt helemaal.

Zijn het vooral mannen of vrouwen die bij jou terechtkomen? Of zit er een balans in?

Misschien zijn er wel iets meer vrouwen dan mannen, maar ik heb toch het gevoel dat het redelijk 50/50 is.

Zijn dat dan zwaarverslaafde rokers of niet noodzakelijk?

Dat is heel verschillend. Ik heb zowel mensen die 100 sigaretten per dag roken als mensen die minder dan 10 sigaretten roken per dag.

Wauw, 100 sigaretten?

Ja, echt wel. 80 à 100 sigaretten. Ik heb ooit een vrachtwagenchauffeur begeleid en die mensen doen de hele dag niks anders terwijl ze aan het rijden en aan het wachten zijn. Die zijn eigenlijk continu aan het roken.

Echt kettingrokers dus? Maar met 100 stuks per dag… dan moet je toch wel een aantal pakjes roken, niet?

Ja, dat zijn een aantal pakjes. Ik wil niet weten wat zoiets kost! Ik wil het niet uitgeven!

Als je dat zou kunnen sparen…

Dat is heel veel geld.

Maar dat financiële is waarschijnlijk geen motivatie om te stoppen met roken?

Voor iedereen is dat anders. Heel veel mensen denken wel: ‘Als ik zie wat ik eraan uitgeef, dan weet ik wel wat ik anders met dat geld zou doen.’

Maar er zijn ook mensen die zeggen: ‘Geld interesseert mij niet. Ik heb geld genoeg.’ Al is het voor de meesten wel een extra motivatie om te stoppen.

Je ziet op sigarettenpakjes meestal nogal nogal shockerende foto’s. Maar daar raken mensen blijkbaar ook aan gewoon?

Erg, hè? Ik vind het zelf angstaanjagend als ik dat zie. Maar mensen zien dat niet meer. Heel raar, ze kijken eroverheen.

Omdat het waarschijnlijk een gewoonte wordt.

Ze zijn zo gewoon van die pakjes dat daar iets op staat… Ik denk dat ze echt niet meer zien wat er juist op staat.

Misschien ook omdat ze het niet persoonlijk nemen.

Ja, het lijkt soms een beetje onwaarschijnlijk. ‘Het gaat mij niet overkomen. Het is de ver-van-mijn-bed-show.’ Roken blijft tenslotte een verslaving. Het is niet zo evident dat, als je ziet dat er iets kan gebeuren, je zomaar onmiddellijk stopt. Het kan misschien wel afschrikken om er niet mee te beginnen. Laat ons hopen dat dat toch al helpt.

Je bent niet alleen bezig met mensen die willen stoppen met roken, maar ook met campagnes om te sensibiliseren, zodat mensen niet beginnen met roken hé?

Er zijn heel veel campagnes die nationaal of regionaal door Vlaanderen worden gevoerd en ik probeer daar mee mijn schouders eronder te zetten. Ook persoonlijk, want ik ben zelf apotheker en tabakoloog.

Onlangs was het bij de apotheker rookvrije week, waarbij we samen met huisartsen preventief zijn gaan werken. Zo zijn we infosessies gaan geven, zowel in scholen als op sportterreinen en sportclubs, om te voorkomen dat mensen beginnen roken. En om die terreinen rookvrij te krijgen, zodat er niet gerookt mag worden waar kinderen of jongeren sporten. En dat is al heel goed. We staan daar al heel ver, maar niet ver genoeg.

Hoe kom je er eigenlijk bij om tabakoloog te worden? Want je bent eigenlijk apothekeres. Was dat er eerst en kwam die extra functie er dan later bij?

Ja, een paar jaar geleden heb ik een opleiding gevolgd. Helaas ben ik zelf ex-roker, dus ik weet hoe moeilijk het is om van die sigaretten af te raken. En helaas is mijn mama op 59-jarige leeftijd gestorven aan de gevolgen van het roken. Dus elke persoon die ik nu kan helpen maakt mij echt gelukkig. Dan zeg ik elke keer: ‘Mama, dat is weer iemand voor jou.’

Omdat je zelf ook beseft hoe ernstig het kan uitdraaien?

Absoluut. Het lijkt allemaal de ver-van-mijn-bed-show, maar roken brengt altijd een gezondheidsrisico mee voor iedereen. Het is niet omdat de ene longkanker krijgt, dat iemand anders dat ook krijgt. Maar iedereen gaat toch wel gezondheidsgevolgen ondervinden.

Er zijn heel veel mensen die proberen te stoppen met roken, maar dat lukt niet altijd. Ik heb een vriendin die zegt: ‘Ja, 1 september ga ik stoppen!’ Kort daarna is het: ‘Nee, 1 oktober ga ik stoppen!’ Is dat de goede aanpak, denk je?

Altijd uitstellen? Tgoh, ja en nee. Ik zeg altijd tegen de mensen die bij mij komen om te stoppen: ‘Uitstellen is eigenlijk in de rookstop een hele goede eigenschap. Als je je sigaret altijd uitstelt en je stelt lang genoeg uit, dan ben je gestopt.’ (lacht)

Maar een rookstop uitstellen is eigenlijk niet goed. Het vooruitzicht om te stoppen is zowat angstaanjagend voor mensen. Een stopdag bepalen grijpt hen naar de keel en brengt een angst met zich mee. Heel veel mensen zeggen: ‘Hoe gaat het zijn zonder sigaret? Ik ben mijn beste vriend kwijt en mijn me-time-momentje. Ik ga me niet meer kunnen ontspannen.’ Ze vragen zich ook af: ‘Ga ik het wel kunnen?’

Maar toch is het belangrijk om naar die stopdatum toe te leven en er een plan rond te maken, want als je heel impulsief bent, mislukt het of ga je hervallen. Juist omwille van het feit dat je op 3 niveaus verslaafd bent. Dus je moet jezelf echt goed wapenen en in kaart brengen: ‘Wat kan er mislopen? Wat zijn mijn triggers? Hoe kan ik die voorkomen? En wat als ik toch eens uitschuif en herval? Hoe kan ik me herpakken?’ Heel belangrijk om dat toch allemaal te definiëren.

Je zegt: op 3 niveaus verslaafd. Wat is dat dan?

Ten eerste het lichamelijk, de nicotine die je lichaam nodig heeft. Ten tweede het mentale aspect, die gevoelens. En ten derde die gewoontes of die routines, die onbewuste handelingen. En dat is een gevaarlijke.

Vroeger, als jong meisje, vergat ik weleens dat ik gestopt was met roken. Ik dronk een pintje en begon plots te roken. Omdat dat zo’n gewoonte was. Het voordeel is vandaag natuurlijk dat je binnen niet meer mag roken. Dus dat gaat dan minder gebeuren.

Veel mensen zijn het gewoon om een sigaret vast te hebben. Het heeft iets cools, hè? Het geeft een houding. Dus je moet dat op de een of andere manier proberen te vervangen door iets anders. Door een gsm vast te houden of zo?

Ik heb dat eigenlijk zelf vervangen door een flesje water, zo’n hervulbaar flesje. Zelfs na 25 jaar heb ik dat nog altijd nodig.

En dat helpt?

Ja, dat helpt heel goed.

Is dat een tip die je geeft aan mensen die bij jou komen? ‘Probeer iets te vinden wat je in je handen kan houden.’

Ja. Sommige mensen gebruiken een tandenstoker of zoethout. Je hebt ook nicotine-vervangmiddelen. Een inhaler kan je bijvoorbeeld in je mond steken, zelfs zonder de nicotinevulling. Maar die hand-mond-beweging is niet bij iedereen belangrijk. Bij sommigen is die heel belangrijk, terwijl anderen zeggen: ‘Nee, dat doet mij niks.’

Stel: je hebt het een paar maanden goed gedaan en je hervalt. Is het dan moeilijker om weer de draad op te pikken?

Niet per se moeilijker. Het is anders. We moeten ervan uitgaan dat elke rookstop anders is. Of het nu bij 1 persoon is of bij verschillende personen, ik zeg altijd tegen mensen: ‘Laat je kop niet zot maken door iemand anders, die op een bepaalde manier is gestopt. Als die manier bij jou niet lukt, dan wordt het een andere manier. Voor iedereen is dat anders en elk moment is ook anders.’

Maar is de draad terug oppikken dan moeilijker?

Ik probeer in dialoog te gaan met de mensen en te onderzoeken: ‘Kijk, je hebt nu iets geleerd. Wat is er gebeurd? Wat was de reden dat je bent hervallen? Hoe kun je dat de volgende keer voorkomen?’

Daardoor is dat hervallen eigenlijk niet zo erg. Want je hebt er iets van geleerd. Je bent weer meer gewapend en kunt er weer sterker tegenaan.

Het is dan ook belangrijk om de mensen te laten weten ‘Je hebt niet gefaald.’

Voilà! Heel belangrijk. Alles positief benaderen.

Hoelang duurt het gemiddeld om te stoppen met roken?

Als ik daar eens een kant-en-klaar antwoord op zou hebben… Dat is echt voor iedereen anders. Er zijn mensen die bij mij komen terwijl ze eigenlijk al gestopt zijn of die hun stopdatum al bepaald hebben, en er zijn andere mensen die na 6 maanden nog niet gestopt zijn. Het is echt heel, heel individueel.

Ik vind ook niet dat je mensen moet pushen. Iedereen heeft zijn eigen manier, zijn eigen tempo. Het is heel belangrijk dat mensen op hun gemak kunnen stoppen, zonder druk. Want dan is het een ‘moeten’ en geen ‘willen’ meer. En het mag geen ‘moeten’ worden.

Maar je kan het wel vieren, toch? Als je bijvoorbeeld 1 jaar gestopt bent met roken. Maar niet met een sigaret natuurlijk!

Absoluut, vieren en belonen is heel belangrijk. Zelfs na een week stoppen. Ik vind het elke keer heel belangrijk dat mensen zich belonen en dat ze ook zeggen: ‘Kijk, als ik aan die dag ben geraakt, dan ga ik mezelf belonen.’ Want dat is inderdaad mooi, het is knap. Ze verdienen dat.

Zijn er veel mensen die via de huisarts komen? Of is het meestal op eigen initiatief?

Dat is een mix. Er worden mensen doorgestuurd zowel via huisarts als via specialist. En andere mensen komen via-via of gewoon door te zoeken op Google. Ze typen “tabakoloog” of “rookstop met hulp” in en komen zo bij mij terecht. Dat is heel variabel.

Toch zou ik artsen en vooral ook apothekers willen aansporen om meer mensen naar een tabakoloog te sturen, zodat ze rookstop met hulp kunnen inroepen. Enerzijds, er is tussenkomst, dus het kost niet veel voor de mensen. En anderzijds hebben ze tot 4 keer meer kans om definitief van sigaretten af te geraken, dus het is echt wel de moeite.

Je spreekt over terugbetaling van de zorgverzekering. Ben je daar eigenlijk tevreden over?

Ja, zeker. Mensen met een verhoogde tegemoetkoming betalen zelfs maar 1 euro per kwartier aan eigen opleg. Wetende dat de meeste rokers zich bevinden in de lagere socio-economische klasse, is het heel belangrijk dat die drempel laag is, zodat dat niet te veel kost. En als je ziet wat sigaretten kosten, wat ze kunnen uitsparen, is dat echt de moeite.

Hoe is dat bij het VNZ? Wat is daar de terugbetaling?

Raadplegingen bij een tabakoloog worden in Vlaanderen overal op dezelfde manier terugbetaald. Maar daarnaast heb je nog rookstophulpmiddelen en nicotine-vervangmiddelen en die terugbetaling is verschillend van mutualiteit tot mutualiteit. Het VNZ doet het daarin heel erg goed, want zij betalen het meeste terug: tot 50% van de rookstophulpmiddelen en tot €50 per jaar. Dat is meer dan de andere.

Wat zijn zo de belangrijkste motivaties om te stoppen met roken? Ik denk dat dat bij jou je mama was?

Nee, ik was al gestopt met roken. Ik ben gestopt met roken omdat mijn zwangerschapstest positief was. Dus dat is iets wat heel veel vrouwen motiveert om te stoppen, maar niet altijd blijvend. Velen hervallen na de zwangerschap.

Ik heb mijn mama veel te jong moeten afgeven, mijn kinderen waren 1 en 3 jaar. Ik had heel graag een grootmoeder voor hen gehad, plus dat ik mijn moeder ook altijd enorm heb gemist, nog altijd.

Dus dan denk ik: kijk, eigenlijk zou je er op lange termijn als mama moeten zijn voor je kinderen, dus blijf gewoon gestopt. Het is zo lastig om te stoppen. En hervallen is zo erg, want dan moet je terug door die hel van het stoppen.

Dus voor een vrouw kan het moederschap inderdaad wel een belangrijke motivatie zijn.

Klopt. Daarnaast komen heel veel mensen bij mij die zeggen: ‘Ik ben het beu. Ik heb het gehad, ik ben die sigaretten echt beu.’

Andere mensen zeggen dan weer: ‘Ik ben eigenlijk redelijk sportief en ik heb jarenlang geen gevolgen gehad van het roken. Maar nu begin ik last te krijgen. Ik begin echt te voelen dat ik fysiek achteruitga.’

Of mensen die een slechte diagnose hebben gekregen bij de dokter, die iets aan hun longen of bloedvaten hebben en voor wie het eigenlijk al 5 na 12 is. Zo zijn er veel.

Ai, want de gevolgen van roken zijn ernstig hé? Ik denk dat veel mensen niet beseffen hoe ernstig het kan worden.

Absoluut. En dan kun je natuurlijk de evolutie van een aandoening afremmen, maar je kunt het niet meer helemaal teniet doen. En dat is jammer, dus ik zou als boodschap geven: ‘Begin er nooit aan.’ Want als je er niet mee begint, dan moet je ook niet de last ondervinden van ermee te stoppen.

Ja, want stoppen is toch enorm lastig hé?

Ja, heel veel rokers zeggen dat ook. Als ik vraag: ‘Als je toen je begon had geweten wat je nu weet, zou je nog begonnen zijn?’ Ze zeggen allemaal nee. Dus dan zeg ik: ‘Pak dat mee. Herval niet.’

Hoe ziet een parcours bij jou eruit? Heb je een vast plan?

Het moet vooral een haalbaar plan zijn. En dat is helemaal op maat gemaakt. Dat is persoonsafhankelijk. Ik laat de mensen bijvoorbeeld zelf denken: Wat kan ik doen in de plaats van roken? Hoe kan ik dat vervangen?

Want als je een methode aan mensen opdringt of iets oplegt wat niet van hen komt, dan gaat dat niet werken. Mensen doen dingen om hun eigen redenen en niet om de redenen van iemand anders. Ze weten zelf veel beter wat voor hen haalbaar is dan iemand anders.

Ik ben in elk geval heel blij dat ik er nooit mee begonnen ben!

Ja, dat kan ik geloven, want ik ben er nu 25 jaar vanaf en ik ben heel blij dat ik mensen kan helpen, maar ik heb nog altijd zin af en toe. Dan denk ik van: ‘Oh, ik vond dat eigenlijk wel gezellig.’

Wat doe je dan?

Dan lach ik dat weg. Ik heb er mooie herinneringen aan en we gaan dat zo laten.

En dan pak je een stukje chocola?

Nee, een glas water, hé. (lacht)

Ah, juist! (lacht) Stoppen met roken is dus altijd een goed idee. Dat heb ik ervan meegekregen.

Zeker weten.

En als je graag wilt stoppen, doe het dan via www.tabakologen.be. Dat is toch zeker en vast een weg om een tabakoloog te vinden?

Ja, dat klopt.

Dankjewel voor het gesprek, Catherine.

Graag gedaan.

Benieuwd naar meer? Neem zeker een kijkje bij onze andere gezondheidstips, want er zijn heel veel verschillende preventiemaatregelen.

Tot de volgende keer.